Veelgestelde vragen 'van PFAS-klei naar schone bakstenen'

PFAS staat voor Per- en polyfluoralkylstoffen. Deze stoffen zijn door de mens gemaakt en komen oorspronkelijk niet in de natuur voor. Na jaren van gebruik is PFAS in ons milieu terecht gekomen. Door heel Nederland wordt PFAS aangetroffen in het water en de bodem. Van PFAS is bekend dat ze:

• Niet of nauwelijks afbreken in het milieu (ze zijn persistent).
• Schadelijke effecten hebben op mensen en het milieu (ze zijn toxisch).
• Zich gemakkelijk en snel verspreiden in het milieu (ze zijn mobiel).
• Ophopen in het menselijk lichaam, in dieren en planten (ze zijn bioaccumulerend).

PFAS is waterafstotend en kan goed tegen hitte. Dit maakte de stoffen ideaal voor verschillende toepassingen in het huishouden en de industrie. Voorbeelden van producten die PFAS bevatte zijn de antiaanbaklaag, cosmetica, voedselverpakkingen en brandblusschuim.

Voor meer informatie over PFAS zie de website van het RIVM.

Op dit moment wordt PFAS vervuilde kleigrond gestort op speciale locaties waar het voor zeer lange tijd kan blijven liggen. Het wordt veilig opgeslagen, maar er kleven ook nadelen aan deze methode. Het is namelijk duur, kost veel ruimte én de PFAS wordt niet vernietigd.

In Nederland zijn er veel locaties vervuild geraakt met PFAS. Denk bijvoorbeeld aan locaties waar is gewerkt met blusschuim of waar PFAS(-houdende) producten zijn gemaakt. Het exacte aantal wordt stapsgewijs door de provincies in kaart gebracht, maar mogelijk gaat het om duizenden locaties die moeten worden opgeruimd. 

Meer informatie over dit onderzoek on Gelderland: Start veldonderzoek naar PFAS in bodem

We hebben met PFAS verontreinigde kleigrond afkomstig van de Voltastraat in Doetinchem omgezet tot schone bakstenen. Met het doel om te onderzoeken of het bakken van stenen een kansrijk alternatief is voor de huidige aanpak: het storten van de grond. Tijdens de pilot is het gehele productieproces geanalyseerd van receptuur tot en met gebakken steen. Nooit eerder werden er op deze schaal bakstenen gebakken vanuit PFAS-houdende kleigrond. Ook werd nooit eerder het effect van het bak- en productieproces op PFAS zo uitvoerig onderzocht. Daaruit blijkt dat de stenen veilig geproduceerd kunnen worden zonder risico’s voor mens en milieu. Dit betekent dat het bakken van stenen een echte oplossing is voor PFAS-klei. Een grote doorbraak!

Nederland heeft een mooie baksteenindustrie waarbij er in grote ovens bakstenen worden gebakken onder hoge temperaturen. Deze temperaturen kunnen worden ingezet om PFAS te vernietigen. Het omzetten van de PFAS-houdende kleigrond tot schone bakstenen heeft als voordeel dat de chemicaliën worden vernietigd terwijl er een bruikbaar product wordt gemaakt. Enkele andere voordelen zijn:

• De PFAS-houdende kleigrond hoeft niet te worden gestort. Dat is nu de standaard aanpak, maar dit is duur en kost veel ruimte. Ook worden de chemicaliën niet vernietigd. Storten verplaatst het probleem en lost het niet op.
• Bakstenen worden geproduceerd in grote aantallen tegelijk. In Nederland bouwen we veel met bakstenen. Ze worden veel gebruikt voor bouw- en renovatieprojecten dus er is veel vraag naar.
• Bakstenen hebben een zeer lange levensduur en worden lokaal geproduceerd. De industrie is er, dus daar kunnen we de PFAS-klei mooi inpassen.

De bakstenen worden gebakken op hoge temperaturen tussen 1000-1200°C. Deze temperaturen zorgen er in combinatie met de lange stookduur voor dat de PFAS afbreekt (mineraliseert). Ter vergelijking: in reguliere (afval)verbrandingsinstallaties wordt de PFAS 1 seconde verhit op 1000°C. Bij het bakken van bakstenen is dit meerdere uren. Daardoor krijgt de PFAS de tijd om effectief af te breken. Uit ons onderzoek is gebleken dat de lange tijdsduur echt het verschil maakt.

De bakstenen zijn geanalyseerd door een onafhankelijk laboratorium. Zij hebben aangetoond dat er geen PFAS zit in de bakstenen (detectiegrens 0.1 ug/kgds). Deze stenen zijn dus schoon en kunnen veilig worden toegepast.

De PFAS wordt niet opgeslagen in de bakstenen maar wordt vernietigd tijdens het bakproces. Er zit dus geen PFAS meer in de steen.

Ja, de pilot is veilig voor mens en omgeving. Voorafgaand is er een uitgebreid veiligheids- en gezondheidsplan opgesteld dat dit onderbouwt. Het effect van het bak- en productieproces op PFAS zo uitvoerig onderzocht. Daaruit blijkt dat de stenen veilig geproduceerd kunnen worden zonder risico’s voor mens en milieu.

Nee niet alle klei is bruikbaar. De klei moet namelijk aan bepaalde eigenschappen voldoen om er een goede baksteen van te kunnen bakken. Ook mag de klei geen puin of boomwortels bevatten. Wel kunnen teel verschillende kleisoorten gebruikt worden. Ook het slib uit zandwasinstallaties biedt kansen. Voordat met klei aan de slag wordt gegaan, voert Claybens altijd een verkenning uit om de kansen in kaart te brengen.

Bent u op zoek naar meer technische informatie, kijkt u dan op de site van Claybens.